ଓଡିଶାରେ ରଥଯାତ୍ରା ପାଳନ

ରଥ ଯାତ୍ରା ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ, ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରା ଏବଂ ଭଗବାନ ବଳଭଦ୍ରଙ୍କ ରଥ ମହୋତ୍ସବ । ଯାହାକି ଓଡିଶାରେ ଆୟୋଜିତ ହେଉଥିବା ସବୁଠାରୁ ବଡ ତଥା ଲୋକପ୍ରିୟ ପର୍ବ । ଏହା ଭାରତ କ୍ଏବଂ ବିଶ୍ୱରେ ହେଉଥିବା ସର୍ବ ପୁରାତନ ରଥ ଯାତ୍ରା । ପ୍ରତିବର୍ଷ ଜୁନ୍ କିମ୍ବା ଜୁଲାଇ ମାସରେ ଏହି ଉତ୍ସବ ପାରମ୍ପାରିକ ଓଡିଆ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ଅନୁଯାୟୀ ଆଶ୍ବୀନ ମାସର ଶୁକ୍ଲ ପକ୍ଷର ଦ୍ୱିତୀୟ ଦିନରେ ପାଳନ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ମନ୍ଦିର ପରିଦର୍ଶନ କରିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୁଭ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହି ଯାତ ନଅ ଦିନ ପାଇଁ ପାଳନ କରାଯାଏ, ଏହି ପର୍ବର ଆରମ୍ଭକୁ ରଥ ଯାତ୍ରା ଏବଂ ନବମ ଦିନରେ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ ଯାତ୍ରାକୁ ବାହୁଡା କୁହାଯାଏ । ବାହୁଡା ବେଳେ ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ରଥ ମାଉସୀ ମା ମନ୍ଦିରରେ ଅଟକି ରହିଥାଏ ଏବଂ ଦେବତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ପ୍ରିୟ ପୋଡା ପିଥା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ, ଯାହାକି ଗରୀବଙ୍କ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ରଥ ଯାତ୍ରାର ଏକ ଅଂଶ ଭାବରେ ଭଗବାନ ଜଗନ୍ନାଥ, ତାଙ୍କ ବଡ଼ ଭାଇ ଭଗବାନ ବଳଭଦ୍ର ଏବଂ ସାନ ଭଉଣୀ ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କୁ ପବିତ୍ର ବାସଭବନରୁ ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଇଥାଏ । ତେବେ ଏହି ରଥ ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିରକୁ ଯିବା ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଦିନ ନିଏ, ପ୍ରଭୁମାନଙ୍କର ଦେବତାମାନେ ସାତ ଦିନ ମନ୍ଦିରରେ ରହିଲେ ଏବଂ ଦିନେ ଘରକୁ ଫେରିବେ । ଏହି ଯାତ୍ରା ଗୁଣ୍ଡିଚା ଯାତ୍ରା କିମ୍ବା ଘୋସା ଯାତ୍ରା ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା । ଦେବତାମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ କରିବା ପାଇଁ ତିନୋଟି ରଥ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଏ । ରଥ ନିର୍ମାଣ ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରା ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ।| ମହାରାଣା ସେବାୟତମାନେ ଏହି ରଥଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି, ଯାହା ଯୁଗ ଯୁଗରୁ ସେମାନଙ୍କର ବଂଶଗତ ଅଧିକାର ହୋଇ ରହିଆସିଛି । ନିର୍ମାଣ ପରେ, ବିଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗର ପୋଷାକ ସହିତ ସାଜସଜ୍ଜା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ଭଗବାନ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ରଥକୁ ନନ୍ଦିଘୋଷ କୁହାଯାଏ ଯାହା 18 ଚକ ସହିତ 45.6 ଫୁଟ ଉଚ୍ଚ, ପ୍ରଭୁ ବାଲାଭଦ୍ରଙ୍କ ରଥକୁ ତାଳଧ୍ବଜ କୁହାଯାଏ ଯାହା 16 ଚକ ସହିତ 45 ଫୁଟ ଉଚ୍ଚ ଏବଂ ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ରଥକୁ ଦର୍ପଦଳନ କୁହାଯାଏ, ଯାହା 14 ଚକ ସହିତ 44.6 ଫୁଟ ଉଚ୍ଚ ଅଟେ । ଏହି ତିନିଟି ରଥକୁ ଅପରାହ୍ନରେ ପୁରୀ ରାସ୍ତାରେ ନିଆଯାଏ । ପୁରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରଠାରୁ ମାତ୍ର ଦୁଇ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଥିବା ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦଉଡି ସାହାଯ୍ୟରେ ସମସ୍ତ ତିନୋଟି ରଥକୁ ଭକ୍ତମାନେ ଟାଣି ନେଇଥାନ୍ତି । ଏହି ପର୍ବ ପୁରୀର ତଥା ସମଗ୍ର ଓଡିଶାର ‘ସଂସ୍କୃତି’ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରେ । ଏହି ଉତ୍ସବର ଏକ ଅଂଶ ଭାବରେ ଅନେକ ସାଂସ୍କୃତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମାନ ସଂଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।