କୁମାରୀ ପୂଜା ଏବଂ ବିଲ୍ବାବରଣ

ଦେବୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କର ନଅଟି ଦିଗ ନବରାତ୍ରୀ ସମୟରେ ପୂଜା କରାଯାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି- ଶୈଳପୁତ୍ରୀ, ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣୀ, ଚନ୍ଦ୍ରଘଣ୍ଟା, କୁଶମାଣ୍ଡା, ସ୍କନ୍ଦମାତା, କାତ୍ୟାୟନି, କାଳରାତ୍ରୀ, ଦୁର୍ଗା ଏବଂ ସିଦ୍ଧଦାତ୍ରୀ । ଦଶହରା ଏକ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ପର୍ବ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଉଥିବାବେଳେ ନବରାତ୍ରୀ ପ୍ରାୟତଃ ଏକ ଘରୋଇ ରୀତିନୀତି । ପୂରା ପରିବାର ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ଦେବୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ପୂଜା କରିବା ପାଇଁ ଉପବାସ କରି ପ୍ରାର୍ଥନା କରନ୍ତି ।

କୁମାରୀ ପୂଜା ନବରାତ୍ରୀ ଉତ୍ସବର ଏକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଂଶ । ଏକରୁ ନଅ ବର୍ଷ ବୟସର ଝିଅମାନଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରିତ କରାଯାଏ । ସେମାନଙ୍କୁ ଅଳଙ୍କାର ଏବଂ ପୋଷାକ ସହିତ ଉପହାର ଦିଆଯାଏ । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କୁ ଦେବୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ଅବତାର ରୂପେ ପୂଜା କରାଯାଏ । ପୂଜା ସରିବା ପରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଡାକସିନା (ମୁଦ୍ରା ରାଶି) ଏବଂ ଉତ୍ସବର ସୁସ୍ବାଦୁ ଖାଦ୍ୟର ସୁସ୍ବାଦୁ ଭୋଜନ ଦିଆଯାଏ । ଏହି ରୀତିନୀତି ଶୁଭଫଳ ଆଣିଥାଏ ଏବଂ ପରିବାରର ମଙ୍ଗଳ ହୋଇଥାଏ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ।

ବିଲ୍ବାବରଣ ଦୁର୍ଗା ପୂଜା ଆରମ୍ଭର ରୀତିନୀତି । ଏହା ଦେବୀପକ୍ଷଙ୍କର ଷଷ୍ଠ ଦିନ, । ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ହେଉଛି “ବିଲୱାବରଣ” ର ଅର୍ଥ ହେଉଛି “ବେଲ ଗଛକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିବା” । ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ଆଷାଢ ମାସରେ ‘ହରିଶୟନ ଏକାଦଶୀ’ ପରେ ସମସ୍ତ ଦେବତା ଏବଂ ଦେବୀ ଶୋଇବାକୁ ଯାଆନ୍ତି । ବିଲ୍ବାବରଣ ରୀତିନୀତିରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଜାଗ୍ରତ କରିବା ପାଇଁ ଭଜନ ଜପ କରାଯାଏ ଏବଂ ତା’ପରେ ପରଦିନଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେବାକୁ ଥିବା ମହାନ ଉତ୍ସବରେ ଭାଗ ନେବାକୁ ଆମନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଏ । ଏହି ଜାଗ୍ରତ ରୀତିନୀତିକୁ ଅଧିବେସ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ  ।

ସୋଡଷ-ଉପଚାର ପୂଜା ଅନୁଯାୟୀ ବେଲ ଗଛକୁ ପୂଜା କରାଯାଏ । “ଓମ୍ ବେଲବୃକ୍ଷାୟ ନମଃ” ମନ୍ତ୍ର ଜପ କରି ଏକ ଶାଖା କଟାଯାଇଥାଏ ଯାହାକି ଦୁର୍ଗା ପୂଜା ସମୟରେ ଅନ୍ୟ ଆଠଟି ଶାଖା ସହିତ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ । ‘ବିଲ୍ବାବରଣ’ ରୀତିନୀତିର ଦୁଇଟି ଅଂଶ ହେଉଛି ‘କଲ୍ପାରମ୍ଭ’ ଏବଂ ‘ବୋଧାନ’। ଦେବୀଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ, ନିମ୍ନଲିଖିତ ଭଜନ ପାଠ କରାଯାଏ- “ଶ୍ରୀ ବ୍ରିକ୍ସେ ବୋଧିୟାମୀ ତ୍ବ ଜାବତ୍ ପୂଜାମ୍ କରେମ୍ୟହମ୍” ।